Hjólreiðamenn, hetjur samtímans

Þessi pistill var fluttur á heimsþingi hjólreiðahetja í Djakarta 1998 og var framlag Íslands á þeirri ráðstefnu. Hann birtist hér í íslenskri þýðingu.

Hjólreiðamenn! Þessir skrýtnu fuglar með furðuleg frauðplastsdjásn á höfði. Þessi þrautseigi þjóðflokkur sem vílar ekki fyrir sér að harka í kulda, rigningu, slabbi eða hagléli, upp hóla, brekkur og hæðir, knýjandi sig áfram í svita síns andlit með engu öðru en vöðvaaflinu.

Inni í upphituðum salarkynnum bifreiða sinna furða fótfúnir bílistar sig á þessu framferði. "Til hvers að standa í þessu? Af hverju kaupir þetta hyski sér ekki bíl eins og við hin? Til hvers að leggja þetta á sig?" hugsar ylvolgur bílstjórinn og skiptir um gír.

Búlduleitur bílstjórinn leiðir líklega ekki hugann að því, þar sem hann svífur fyrirhafnalaust áfram í "búri úr gleri og stáli", hvílíka fórn hjólreiðakappinn er að færa fyrir land og þjóð. Það er alls óvíst að frauðplastsfríkið sé svo fátækt að það geti ekki fjárfest í bíl. Það getur meira að segja verið að viðkomandi eigi ágætis bifreið í bílskúrnum heima hjá sér. Samt kýs hann að hjóla.

Hjólreiðar menga ekki!

Bruni bílvélar dælir út í andrúmsloftið geysilegu magni af kolmónoxíði, tjöru, blýi og allrahanda óþverraefnum. Hjólreiðamaðurinn brennir að vísu svolitlu súrefni (að vísu hverfandi litlu miðað við bílvélina) og andar frá sér koldíoxíði (aftur hverfandi litlu miðað við bílvélina og alls ekki meira en skokkarinn hinumegin við götuna eða borgarstarfsmaðurinn með hakann við næstu gatnamót).

Útblástursmengun bifreiða er svo samofinn borgarlífinu að flestir virðast sætta sig við hana eins og hverja aðra óumflýjanlega staðreynd lífsins. Við sjáum hana á sumrin þegar veður er þurrt og lygnt. Þá litast loftið gult af reykjarbrælu og margir fá sviða í augu og lungu. Þeir sem hafa astma eða ofnæmi eru sérstaklega viðkvæmir fyrir þessu. Blýið sest í líkaman og getur valdið sleni og einbeitningarskorti. Á veturnar sjást ummerki mengunarinnar enn betur. Nýfallinn snjór er varla sestur á göturnar þegar hann upplitast og verður að brúnni drullu.

Önnur mengun sem stafar ekki af hjólreiðum er hávaðamengun. Þó að bifreiðar nútímans séu eftilvill hljóðlátari en fyrir 20 árum er hávaðinn svo mikill að reisa þarf sérstaka hljóðtálma milli íbúðahverfa og fjölfarinna gatna. Við erum svo samdauna suðinu og óminum af þúsundum bíla að við tökum varla eftir honum ... en hann truflar okkur samt og eykur stress og vanlíðan.

Hjólreiðar eru hagkvæmar!

Eins og flestir vita þarf ekki að kaupa bensín á reiðhjól. Gríðarlegur gjaldeyrir fer í að kaupa bensín og dísilolíu frá útlöndum. Sömuleiðis fer mikill gjaldeyrir í að kaupa sjálfar bifreiðarnar. Góð, ný bifreið kostar eina til tvær milljónir króna komin á götuna. Gott reiðhjól kostar í kringum þrjátíuþúsund. Aðvitað kosta bíllinn og hjólið minna inn til landsins en munurinn (30-40 faldur) er augljós. Þessum gjaldeyri væri betur varið í fjárfestingar innanlands eða til að greiða niður skuldir þjóðarinnar. Þar að auki kostar mikið að reka bifreið, tryggingar, viðhald, viðgerðir, allt leggst á eitt um að gera bíl að botnlausri peningahít.

Hjólreiðar eru heilsusamlegar!

Eins og flestir vita er hreyfing nauðsynleg hollusta. Hjólreiðar eru góð hreyfing, betri en t.d. hlaup, sem geta skemmt hné. Hreyfingin er jöfn og hver og einn getur stillt áreynsluna við sitt hæfi. Nútímamaðurinn fær of litla hreyfingu. Hreyfingarleysi er raunar einn mesti sjúkdóms-og óhamingjuvaldur sem ekki er búið að setja lögbann við. Hreyfingarleysi ýtir undir stress, eirðarleysi, offitu, hjarta-og æðasjúkdóma og minnkar mótstöðuþrek gegn sjúkdómum svo eitthvað sé tínt til. Að hjóla daglega, t.d. til og frá vinnu, er kjörin leið til að tryggja sér hreyfingu og útivist. Hún getur komið sem viðbót eða jafnvel í stað dýrra tíma í þrekæfingatímum og tækjasölum. Heilbrigði íslendinga myndi batna til muna ef þeir hjóluðu meira og sjúkrakostnaður samfélagsins því snarminnka, sem myndi minnka álögur og skatta. Heilbrigði fylgir aukin vellíðan og starfsgleði þannig að hagur þjóðarbúsins og þegnanna myndi vænkast.

Hjólreiðar eru mun hættuminni en akstur bifreiða. Slys á hjólreiðamönnum eru sárasjaldgæf nema þá að áreksturinn verði við vélknúið farartæki. Á Íslandi deyr fólk á ári hverju í bílslysum. Fleiri örkumlast, enn fleiri slasast þannig að þeir beri merki þess ævilangt. Hjólreiðamenn ná ekki þeim hraða að stórslys séu líkleg og margir þeirra nota líka hjálma. Kostnaður samfélagsins af slysum er geysilega hár (margar milljónir á hvern alvarlega slasaðan einstakling) og óþarfar þjáningar þeirra slösuðu verða aldrei metnar til fjár.

Hjólreiðamenn eru utangarðsmenn í gatnakerfi Reykjavíkur. Hjólreiðabrautir eru nær engar og eru þá yfirleitt gangstéttir líka. Ennþá er verið að steypa himinháa kanta sem ómögulegt er að komast yfir og virðist helst sem gatnamót séu hönnuð með það í huga að gera hjólreiðafólki erfitt fyrir. Borgarstjórn R-listans hefur lofað því að í aðalskipulögum framtíðarinnar verði hjólreiðamönnum gert jafn hátt undir höfði og akandi umferð en tíminn einn getur leitt í ljós hvort staðið verður við það loforð.

Hjólreiðamenn kjósa að hjóla. Já, það er bæði auðveldara og fljótlegra að aka, að menga með hávaða og reyk, sóa gjaldeyri og stuðla að heilsuleysi þínu og annarra. Hjólreiðamenn gera ekkert af þessu, þeir menga ekki fyrir þér, þeir sóa ekki peningum fyrir þér, þeir liggja ekki á spítala á þinn kostnað, þeir drepa ekki barnið þitt með því að keyra á það: og samt eru þeir hornrekur í Reykvískri umferðarmenningu.

Er þetta þakklætið fyrir þeirra óeigingjarna framlag til betri borgar og betra lífs? Réttara væri að sæma þá Fálkaorðunni hvern einn og einasta og syngja um þá hetjuljóð og lyfta þeim upp á hæsta stall.

Þú getur reynt að réttlæta bílismann með nöpru háði. Þú getur reyndar ekki annað því öll rök mæla með hjólreiðum. Þú getur líka hætt að argast og agnúast, lagt bílnum, dregið fram gamla reiðfákinn og slegist í hóp hraustra hjólreiðahetja.

---

Að lokum!

Hér eru nokkrir fróðleiksmolar úr bæklingnum "Stígðu á sveif með lífinu" sem Hjólreiðafélag Reykjavíkur, Íslenski fjallahjólaklúbburinn og íþrótta og tómstundaráð gáfu út.

Hjólreiðar nýta orkuna þrisvar sinnum betur en ganga og 50 sinnum betur en meðalbíll.

Rekstur einkabíls er 10 sinnum dýrari en rekstur hjóls.

Opinber útgjöld vegna bíla eru meiri en fást inn með gjaldtöku og eru því beinn kostnaður fyrir alla skattgreiðendur, líka þá sem eiga ekki bíl.

Framkvæmdir fyrir notendur bíla taka sífellt meira pláss frá fuglunum, börnunum og öðru lífi sem blómstrar við rétt skilyrði. Hjólandi tekur þú 10 sinnum minna pláss.

Það er raunhæft að nota hjólið sem borgarsamgöngutæki. Flestir fara daglega vegalengdir sem eru á bilinu 3-20 km. Þetta er sambærilegt því að ganga eða skokka 0,5-5 km.

Netútgáfan - janúar 1997